Antik Roma, tarihin en büyük imparatorluklarından biri olarak günümüzde halen büyük bir merak konusudur. Bu muhteşem uygarlığın sadece mimari ve askeri başarıları değil, aynı zamanda yemek kültürü de ilgi çekmektedir.
Romalıların sofralarında neler olduğunu, hangi yiyecekleri tercih ettiklerini merak ediyorsanız doğru yerdesiniz! İşte, Antik Roma’da yemek kültürüne dair her şey! ?
Antik Roma dönemine dair yemek kültürü ve insanların beslenme alışkanlıkları hakkında bilgi toplamak için tarihçiler ve arkeologlar çeşitli kaynaklardan yararlanmaktadır.
Kazı çalışmalarında arkeologlar, dönemin mutfak kültürüne dair ipuçları sunan sayısız kap, çanak ve mutfak gereciyle karşılaşır.
Yemek ve yemek yeme sahneleri, mozaik ve freskolarda sıklıkla yer alır.
Bilimsel bir perspektiften bakıldığında, araştırmacılar antik döneme ait çöp ve atıkları inceleyerek organik yemek artıklarından Roma mutfağı hakkında değerli bilgiler elde edebilmektedir.
Klasik dönem edebiyatına yönelen araştırmacılar ise antik filozofların, oyun yazarlarının ve şairlerin eserlerinde bahsedilen yiyecek ve içecekleri inceleyerek bu bilgileri desteklemeye çalışır. Bu tür edebiyat eserlerinde geçen bilgilendirici atıfların yanı sıra yiyecek ve içecekleri konu alan ve bazen sahte tedaviler sunan tıp kitapları da mevcuttu.
Milattan sonra ilk birkaç yüzyılda yazılan ve Latince hazırlanan Apicius adlı yemek kitabı, dönemin mutfak kültürüne dair önemli bir kaynaktır.
Kitapta kümes hayvanları, deniz ürünleri, sebzeler ve diğer malzemelerle yapılan tarifler bulunmaktadır.
Antik Roma döneminde, saraylı Romalılar gün içerisinde üç ana öğün tüketiyordu: Sabahları ientaculum, öğle vakti prandium ve akşamüstü en önemli öğün olan cena.
İşçi sınıfında ise akşam geç saatlerde yenilen vesperna adlı dördüncü bir öğün bulunuyordu. Yemeklerin içeriği, toplumsal sınıf ve ekonomik duruma bağlı olarak büyük farklılıklar gösteriyordu.
Tipik bir ientaculumda genellikle ekmek, meyve ve peynir tüketilirken prandiumda ise yumurta ve sebze ağırlıklı yiyecekler tercih ediliyordu.
En gösterişli yemekler ise zenginlerin triclinium adı verilen yemek odalarındaki sedirlerde yarı uzanarak tükettiği çok aşamalı cena öğünüydü. Bu varlıklı insanların evlerinde, ziyafetleri hazırlamakla görevli şefler bulunuyordu.
Yemekler, sosyalleşmenin önemli bir parçasıydı ve Roma ziyafetlerinde, Yunan sempozyumlarının aksine saygıdeğer kadınlar erkeklerle birlikte yemek yiyebiliyordu.
Yemek yeme adetleri Roma döneminde de bugünkü gibi bağlamsal ve sosyal sınıflara göre farklılık gösteriyordu.
Üst sınıf Romalılar, evlerindeki yemek odalarında, masalar etrafına yerleştirilmiş sedirlerde uzanarak yemek yerlerdi. Romalıların yemek sırasında sol dirsekleri üzerinde uzanması gelenekseldi.
Yemekler genellikle kaşık kullanılarak yenirken servis için çatal tercih edilirdi.
İçecekler ise gümüş, kil veya camdan yapılmış iki kulplu kadehlerde ikram edilirdi.
Zengin ev sahipleri, konuklarını etkileyici lezzetler ve hoşgörülü bir misafirperverlikle ağırlamak için ellerinden geleni yaparlardı ve bu nedenle masraflardan kaçınılmazdı.
Antik Roma şehirlerinde, dışarıda yemek yemek isteyenler için birçok seçenek bulunuyordu.
Tavernalar, hanlar ve sokak tezgahları, hemen tüketilebilecek ya da paketlenip götürülebilecek çeşitli hazır yemekler sunuyordu.
Dışarıda yemek yemek genellikle alt sınıfların tercihi olarak kabul edilirdi.
İşçi sınıfının evlerinde, zenginlerin evlerinde bulunan geniş mutfaklar ve özel şefler bulunmazdı. Üst sınıf Romalılar için fahişelerle karşılaşma olasılığının yüksek olduğu bu tür mekanların itibarı pek iyi değildi.
Antik Roma döneminde sofralar, et, balık ve peynir gibi yiyeceklerle donatılırdı.
Deniz ürünleri, kümes hayvanları ve kırmızı et, Romalılar tarafından sıklıkla tüketilirdi. Yoksul kesimler için et genellikle özel günlerde yenirken zenginler bolca et tüketirlerdi. Domuz, koyun, ördek ve kaz gibi yaygın et türlerinin yanı sıra, av hayvanları ve kümes hayvanları da Romalılar tarafından yenirdi.
Zengin Romalılar, misafirlerini etkilemek amacıyla egzotik etler sunarlardı ancak bu tür masraflar bazen yasaklanırdı.
Peynir, Roma mutfağının önemli bir parçasıydı ve hem yumuşak hem de sert peynirler tüketilirdi.
Fiyatları erişilebilir kılmak amacıyla imparator tarafından sabitlenirdi.
Hububat ve ekmek, Romalıların diyetinde büyük bir yer tutuyordu.
Tahıllar, genellikle puls adı verilen bir lapa veya ekmek olarak tüketilirdi. Ekmek, hem zenginlerin hem de yoksulların sofralarında bulunurdu ve kalite, fiyatla doğru orantılıydı.
Sebze ve meyveler de Roma diyetinde önemliydi.
Taze ve kurutulmuş meyveler bolca tüketilirdi. Sebzeler ise oldukça çeşitliydi ve salatalarda çiğ olarak veya pişirilerek yenirdi. Sebzeler, alt sınıflar için ana yemekken üst sınıflar için başlangıç olarak kabul edilirdi. Romalılar için en önemli meyvelerden biri hem kendisi yenen hem de yağı çıkarılıp kullanılan zeytindi.
Bakliyatlar da Roma diyetinde önemli bir yer tutuyordu ve toprak verimliliğini artırmak için ürün nöbeti sistemi kullanılırdı.
Bu sistemle bezelye, fasulye ve mercimek yetiştiriliyordu.
Antik Roma döneminde, başlıca içecek su olmakla birlikte posca adı verilen başka bir içecek daha popülerdi.
Posca, su ve bozuk şaraptan yapılan sirkenin karışımıydı ve özellikle Romalı askerler arasında popülerdi. Posca, suya göre daha temiz ve sağlıklı bir alternatif olarak görülüyordu.
Bira, Romalılar tarafından barbarların içkisi olarak kabul edilse de imparatorluğun çeşitli bölgelerinde bira üretimi yapılıyordu.
Mısır ve Britanya’daki bira mayalama geleneği, Roma’nın etkisiyle yayılmıştı.
Romalılar için en popüler içecek şaraptı ancak yabancı bölgelere görevlendirilen Romalılar, yerel içecekleri denemek zorunda kalıyordu.
Şarap, Antik Roma döneminde hem zenginlerin hem de yoksulların tercih ettiği bir içecekti. Üzümler bağlarda yetiştirilir ve hasat edildikten sonra amforalar içerisinde mayalanır ve saklanırdı. Şarap, bu amforalarla gemilere yüklenerek uzak bölgelere ulaştırılırdı. Romalılar, şarabı sulandırılmış veya aromalı olarak tüketirlerdi çünkü Roma şaraplarının alkol oranı günümüz şaraplarına göre daha yüksekti.
Tatlı beyaz şarap özellikle sevilmekteydi ancak her türlü şarap, pelin otu, yaban mersini, incir, gül, kuşkonmaz, maydanoz, turp, defne, ardıç, sinameki, tarçın ve safran gibi malzemelerle tatlandırılabilirdi.
